Rozdział 1 – Gospodarka Zoptymalizowana jako model gospodarczy

1.1 Trzy poziomy gospodarki

Gospodarka ze względu na fundamentalną rolę dóbr materialnych, jaką odgrywają w życiu człowieka, zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym, stanowi kluczowy element ludzkiej cywilizacji.

Najistotniejszym ogniwem gospodarki nie są stosunki własnościowe, mimo że to one z przyczyn historycznych i ludzkiej natury wywołują największe emocje, a tym samym koncentrują na sobie największą uwagę, lecz szeroko pojęta strategia wytwarzania dóbr materialnych.

Tymczasem gospodarka na przestrzeni dziejów stała się zakładnikiem stosunków własnościowych i związanych z nimi licznych, zideologizowanych sporów w kwestii systemów gospodarczych, (m.in. własność prywatna kontra własność państwowa) oraz ekonomii jako takiej, stając się często nieracjonalnym i nieefektywnym środkiem do celu, a czasem nawet celem samym w sobie, którym powinien być rozwój cywilizacji i dobrostan ludzkiego gatunku.

To odpowiednia, czyli zoptymalizowana, a dzięki temu efektywna strategia wytwarzania dóbr oparta na potencjale intelektualnym, a ściślej na szeroko rozumianej nauce tj. działalności badawczo-rozwojowej, nowych technologiach i nakładach na te aspekty – ze szczególną rolą sektora publicznego w tym zakresie również w kontekście powstawania nowych podmiotów gospodarczych – oraz uwzględniająca racjonalizm, potrzeby społeczne, dostępność zasobów naturalnych, uwarunkowania środowiska naturalnego czy wreszcie samą jakość wytwarzanych dóbr, powinna być głównym kołem zamachowym i kluczem do osiągania dobrostanu i sukcesu cywilizacyjnego. To na tym poziomie/etapie gospodarki (POZIOM II na poniższej grafice) znajdują się największe możliwości.

Grafika 1 – Trzy poziomy/etapy gospodarki

Grafika 1 do podglądu i pobrania w formie pliku PNG, SVG i TXT

Zaangażowanie państwa w tego typu procesy jest istotne nie tylko z punktu widzenia możliwości organizacyjnych i finansowych, ale również z racji potencjału instytucjonalnego, naukowego i edukacyjnego. Ważne jest jednak, żeby takie projekty były realizowane zarówno przez podmioty państwowe na poziomie centralnym i regionalnym, jak i prywatne, a także w ramach współpracy i partnerstwa publiczno-prywatnego.

Od form współpracy przy realizacji tych przedsięwzięć istotniejsze jest wypracowanie odpowiedniej kultury w społeczeństwie oraz trwałych i dobrych standardów dotyczących symbiozy gospodarki z nauką, nienastawionych wyłącznie na szybką stopę zwrotu i doraźny zysk finansowy, lecz zmaksymalizowanie efektywności w osiąganiu ogólnych korzyści cywilizacyjnych.

1.2 Przykłady wykorzystania nauki w gospodarce

Gospodarka oparta na zdobyczach nauki nie jest abstrakcyjnym projektem, lecz sprawdzoną metodą m.in. w Korei Południowej, w której doszło do wielkiego skoku technologicznego i cywilizacyjnego dzięki zastosowaniu wielu innowacyjnych przedsięwzięć, zaimplementowanych do gospodarki tego kraju. Choć same metody użyte w tym przypadku mogą być przedmiotem dyskusji, to jednak co do zasady, Korea Południowa jest praktycznym przykładem, obrania właściwego kierunku.

Innym, bardzo namacalnym i symptomatycznym przykładem wymiernych korzyści płynących z bezpośredniego zastosowania procesów naukowych w gospodarce, na trwałe zmieniającym standard życia społeczeństw i każdego człowieka był Projekt Manhattan. Ten historyczny projekt w ogromnym stopniu wpłynął na rzeczywistość po Drugiej Wojnie Światowej, dając światu globalny pokój na wiele dziesięcioleci. Mimo częściowo destrukcyjnego charakteru przyczynił się również do dużego skoku technologicznego w cywilnej energetyce jądrowej i całym sektorze energetycznym, który ma trudny do przecenienia wpływ na efektywność całej gospodarki.

Ten przykład doskonale uzmysławia, że sama gospodarka nie jest narzędziem gwarantującym najlepsze tempo rozwoju cywilizacyjnego, przy wykorzystaniu jedynie systemów rynkowych, mimo posiadanego przez człowieka niezbędnego do tego potencjału intelektualnego. Mechanizmy rynkowe same z siebie nie są w stanie dostrzec, a przede wszystkim zrealizować przedsięwzięć o takim potencjale. Proces wolnorynkowy z przyczyn obiektywnych i swoich naturalnych ograniczeń – w tym ograniczeń finansowych – funkcjonuje na podstawie prostego algorytmu prawa popytu i podaży. Dlatego cechuje go dość ograniczony zakres i środowisko, w którym operuje. Zjawisko to nie dotyczy wyłącznie projektów na tak wielką skalę, ale również o większym stopniu złożoności, niż te, które obsługuje na co dzień.

Za kolejny przykład może posłużyć Program Apollo, odpowiadający za lądowanie człowieka na Księżycu, który zaowocował powstaniem lub modernizacją wielu już istniejących technologii, a następnie wykorzystanych w różnych branżach.

Poniższa grafika obrazuje przewagę inwestycji gospodarczych z wykorzystaniem bazy naukowej nad modelem klasycznym, nastawionym wyłącznie na szybką stopę zwrotu.

Grafika 2 – Porównanie dwóch modeli inwestycyjnych

Grafika 2 do podglądu i pobrania w formie pliku PNG, SVG i TXT

1.3 Zaangażowanie sektora publicznego

Z całą pewnością przy konstruowaniu modelu opartego o rozwiązania naukowe, trzeba zachować odpowiedni balans między fundamentalną kwestią, jaką jest odpowiedzialność za dobro ogółu i sektor publiczny, a wolnością gospodarczą sektora prywatnego, przy jednoczesnym zachowaniu współpracy i dialogu wszystkich stron oraz kontroli społecznej nad tymi procesami w duchu demokracji i poszanowania praw człowieka w odniesieniu do jednostki i społeczeństwa. Potrzeba także rozwiązań systemowych i kompleksowych, służących sukcesywnemu zwiększaniu zaangażowania nauki w gospodarce w skali wielokrotnie większej niż ma to miejsce obecnie, jak również wielowymiarowego udziału sektora publicznego w tym zakresie.

Własność publiczna i prywatna funkcjonują w dychotomii, wzajemnie się uzupełniając. Dobrze odzwierciedlają naturę ludzką, która potrzebuje różnych cech aktywności, również na poziomie behawioralnym, gdzie istnieje balans między działalnością stadną oraz indywidualną. Warto jednak mieć na uwadze fakt, że w coraz bardziej złożonym świecie, własność jako taka może przyjmować charakter wykraczający poza klasyczne modele.

Poza elementem konkurencyjności równie istotnym jest element współpracy. Optymalnym rozwiązaniem jest, gdy synteza wszelkich rodzajów działalności, ostatecznie skutkuje nie ich kolizją, lecz synergią.

Wbrew intuicji, oprócz powodów stricte humanistycznych, taki model ma też bardzo wymierne i praktyczne uzasadnienie. Długoterminowo korzystny jest dla wszystkich, ponieważ świat, w którym funkcjonujemy, jest systemem naczyń połączonych z tendencją do pogłębiania się wszelkich współzależności, a nowe technologie i dokonania naukowe, rozprzestrzeniają się globalnie i trwale poprawiają standard życia.

Należy pamiętać o tym, że wolność gospodarcza jest bardzo istotnym elementem w kontekście realizacji procesów twórczych i naukowych, dającą swobodę i niezależność w działaniu. Z drugiej strony, procesy inicjowane przez sektor publiczny lub partnerstwo publiczno-prywatne mogą gwarantować zwiększanie konkurencyjności w osiąganiu nie tylko lepszych wyników finansowych, ale przede wszystkim przez wymuszanie podnoszenia standardów i jakości uzyskiwanych efektów finalnych, przekładających się bezpośrednio na rozwój cywilizacyjny w całym jego spektrum, a tym samym na optymalny rozwój i dobrostan całej, ludzkiej populacji.

                                                     1     2     3     4                    Następna strona >